Standardy miedzianych rur instalacyjnych

Miedź jest od wieków metalem towarzyszącym człowiekowi w jego życiu codziennym. Uważana za metal niezwykły, magiczny – dawała świadectwo o potędze właściciela. Tradycja zastosowania rur miedzianych w świecie sięga ponad 90. lat. Rury prowadzące wodę do kranów i sieci rur rozprowadzających po domach ciepło są wszędzie, gdzie dotarła cywilizacja.

Jakość miedzianych rur instalacyjnych wynikająca z międzynarodowych standardów

Przez dziesięciolecia zdobywano doświadczenie, które potem zostało ujęte w szereg norm, bardzo precyzyjnie opisujących wymagania jakościowe stawiane rurom miedzianym przeznaczonym na instalacje. Stopień szczegółowości i drobiazgowość z jaką opisano miedziane rury instalacyjne nie jest spotykana w przypadku innych materiałów instalacyjnych.

REKLAMA

Towarzyszące zastosowaniu rur wszystkie elementy łączne instalacji również są w podobny sposób znormalizowane i opisane, co daje pełną gwarancję uzyskania najwyższej jakości instalacji miedzianej.

W krajach Unii Europejskiej wprowadzono do stosowania normę obowiązującą wszystkich członków Unii: EN 1057: 1996 „Rury miedziane okrągłe bez szwu do wody i gazu w zastosowaniach sanitarnych i grzewczych”. W Polsce, w oparciu o tę normę – stosowana jest od 1999 r. pod nazwą PN-EN 1057:1999.

Norma definiuje podstawowe parametry techniczne rur miedzianych, które mają w konsekwencji znaczenie dla późniejszego poprawnego, bezawaryjnego i bezpiecznego działania instalacji. Zgodnie z normą, dla potrzeb instalacji wodnych i gazowych produkowane są rury miedziane w trzech stanach utwardzenia:

rekrystalizowanym (miękkim) w postaci kręgów – oznaczone R 220,
półtwardym w postaci odcinków – oznaczone R 250,
twardym w postaci odcinków – oznaczone R 290,

Pozostałe istotne parametry, jakie definiuje norma to:

1. skład chemiczny miedzi
Gatunek miedzi dopuszczony do stosowania w instalacjach to wyłącznie miedź odtleniona fosforem oznaczona Cu-DHP.

2. zakres wymiarowy
W jednoznaczny sposób określono wymiary rur jakie są zalecane do wykonywania określonych typów instalacji, postać rur (rozróżnianą ze względu na odcinki i kręgi), tolerancję wymiarową (bardzo istotna z punktu widzenia łączenia rur miedzianych). Tak sprecyzowane wymagania normy w zakresie wymiarów powodują, że instalacja miedziana może być wykonywana z elementów składowych pochodzących od różnych producentów i będą one w pełni ze sobą spójne (pod warunkiem, że spełniają wymagania normy EN 1057). Znaczenie tego aspektu należy podkreślić szczególnie w odniesieniu do systemów instalacyjnych z tworzyw sztucznych, których funkcjonuje na rynku ogromna różnorodność, i co sprawia, że nie mogą być ze sobą łączone.

3. właściwości mechaniczne
Określono wymagania w zakresie wytrzymałości na rozciąganie, wydłużenie oraz twardość rur przeznaczonych do celów instalacyjnych (patrz tab.)

4. jakość powierzchni
Norma określa, że powierzchnie rur muszą być gładkie i czyste, bez jakichkolwiek zanieczyszczeń mechanicznych takich jak wióry czy piasek. Jednym ze sposobów na spełnienie wymagań normy w zakresie wewnętrznych powierzchni rur miedzianych jest ich czyszczenie metodą strumieniowościerniową. Strumieniem specjalnego ścierniwa wdmuchiwanym w rury pod ciśnieniem usuwa się z nich zupełnie wszystkie zanieczyszczenia.

5. badania jakościowe
Norma nakłada na każdego producenta obowiązek badania szczelności, roztłaczania i zginania rur tak by zapewnić produkt bez rys, pęknięć i innych defektów, gwarantujący bezpieczne użytkowanie instalacji. Szczególnie istotne ze względów bezpieczeństwa są badania szczelności rur. Jedną z metod są nieniszczące badania defektoskopowe metodą prądów wirowych w 100% wychwytujące nieszczelności i wady wewnętrzne rur, niewidoczne gołym okiem.

6. znakowanie rur
Każda rura produkowana w oparciu o normę EN 1057 winna być znakowana w następujący sposób:
• numer normy,
• wymiar rury (średnica zewnętrzna x grubość ścianki wyrażona w mm),
• oznaczenie stanu utwardzenia,
• oznaczenia wytwórcy,
• data produkcji (wyrażona zapisem rok i kwartał, lub rok i miesiąc),
• znaki certyfikatów przyznanych rurom (nie wymagane normą, ale wymagane przepisami certyfikacyjnymi).
Znakowanie winno być trwałe i wyraźne. Gwarantuje ono możność identyfikacji producenta. Przykład znakowania miedzianych rur instalacyjnych HUTMENU, wg standardu EN 1057.

Organizacyjne aspekty przeprowadzania kontroli jakości rur miedzianych, gwarantujące wysoką jakość wyrobu

Wymagania jakościowe zawarte w normie są jedynie podstawowym elementem, na którym bazuje się przy ocenie jakościowej wyrobów dopuszczonych do budowy instalacji miedzianych. W każdym kraju istnieją instytucje certyfikujące wyroby przeznaczone do instalacji, aby zapobiec sprzedaży na rynku wyrobów nieodpowiednich jakościowo, które mogą stwarzać zagrożenie dla użytkujących oraz przyczynić się do obniżenia marki i utraty zaufania do stosowania instalacji z miedzi. Istnieją również narodowe organizacje uznane w świecie jako autorytety, np. niemieckie RAL i DVGW, których uznanie gwarantuje nabywcy najwyższą jakość dostarczanych rur i złączek.

Odpowiedzialność wykonawcy instalacji

Odpowiedzialność za bez awaryjną pracę instalacji wodnej czy gazowej, jaką bierze na siebie wykonawca – instalator powinna być podstawowym motorem, jaki skłania go do współpracy tylko z dostawcami najlepszych wyrobów o zbadanej i potwierdzonej jakości. Prawo daje wykonawcy wszelkie możliwości egzekwowania od producenta bądź importera niezbędnych dokumentów określających jakość wyrobu, który on jako wykonawca polecać będzie odbiorom końcowym.

Na co zwrócić uwagę dokonując zakupu rur miedzianych na instalacje

1. żądać od dostawcy przedłożenia certyfikatu lub deklaracji zgodności danej partii rur na zgodność z normą PN-EN 1057
2. sprawdzić sposób znakowania rur, szczególnie zwrócić uwagę na znak producenta i czy deklaracja lub certyfikat dotyczy właśnie tego producenta

Wnioski

Nie ma wyrobów instalacyjnych, które w ogóle nie stwarzają problemów. Jednakże wyroby instalacyjne wykonywane na bazie miedzi ciągle dowodzą, że są najbardziej solidne i niezawodne w różnorodnych typach instalacji do przesyłu wszystkich rodzajów mediów. Doświadczenia stosowania rur miedzianych na instalacje sanitarne i grzewcze mają już ponad 90 lat, jest to więc materiał sprawdzony w warunkach naturalnych. Przed rozpoczęciem inwestycji w zakresie instalacji każdy inwestor powinien zadać sobie kilka tych oto pytań, które dadzą mu podstawy do podjęcia decyzji o wyborze rodzaju materiału na instalacje: