Cena czy bezpieczeństwo?

W naszym kraju coraz powszechniej są stosowane elektroniczne detektory do wykrywania i pomiaru stężeń gazów. Spowodowane jest to aktualizacją prawa, które nakazuje badanie atmosfery na stanowiskach pracy oraz określa zasady postępowania z substancjami niebezpiecznymi.

Fot. 1. Moduł z sensorem: a) półprzewodnikowym, b) katalitycznym, c) elektrochemicznym, d) infra-red.

Detektory zawierają sensory gazów, czyli elektroniczne elementy zmieniające swoje parametry pod wpływem gazów. Najczęściej stosowane są sensory katalityczne, elektrochemiczne, półprzewodnikowe i infra-red. Różnią się one budową, zasadą działania i oczywiście parametrami metrologicznymi. Mają różne zakresy pomiarowe, większą bądź mniejszą selektywność, różnią się podatnością na zakłócenia i żywotnością. Wszystkie sensory zmieniają parametry w miarę upływu czasu i wymagają okresowych korekt wskazań, czyli kalibracji.

Profesjonalna kalibracja podstawą bezpieczeństwa

Kalibracja polega na poddaniu sensora działaniu mieszaniny określonego gazu z powietrzem. Bardzo istotny jest sposób i precyzja przygotowania takiej mieszaniny oraz sposób jej podania na sensor. Kalibracja powinna być wykonywana zgodnie z procedurą określoną przez producenta. Tylko producent znając konstrukcję urządzenia i parametry pracy sensora może określić warunki kalibracji, które zapewnią prawidłowe wskazania. Bardzo ważne jest, aby tę tak ważną czynność wykonywały osoby o odpowiedniej wiedzy i doświadczeniu. Nieświadomość faktu, że do prawidłowej kalibracji wymagana jest wiedza, doświadczenie i odpowiedni sprzęt powoduje, że często ta tak ważna czynność eksploatacyjna zlecana jest firmom lub osobom zupełnie do tego nieprzygotowanym. Wystarczy, że przy przygotowywaniu mieszaniny kalibracyjnej pominie się parę wodną lub poda ją na sensor z nieodpowiednią prędkością przepływu czy przy nieodpowiedniej temperaturze, a kalibracja będzie błędna. Detektor będzie reagował na gaz nieprawidłowo, co może doprowadzić do wypadku lub powodować fałszywe alarmy.

Często o wyborze zleceniobiorców decyduje cena usługi, a nie ich przygotowanie merytoryczne i techniczne. Wykorzystują to firmy nierzetelne. Podejmują się zleceń ze świadomością, że nie są w stanie ich należycie wykonać. Ale przekonanie, że zlecający nie ma możliwości weryfikacji ich pracy, popycha je do tego.

Takie postępowanie może dotyczyć nie tylko kalibracji detektorów, ale również czynności eksploatacyjnych innych urządzeń. Zlecający powinien zawsze sprawdzać, czy zleceniobiorca ma uprawnienia, wiedzę i możliwości techniczne do przeprowadzenia określonych czynności eksploatacyjnych. Instrukcje obsługi z reguły zawierają informacje pomagające zweryfikować potencjalnych zleceniobiorców. W przypadku wątpliwości bardzo pomocny jest internet. Łatwo można odnaleźć producenta lub dystrybutora urządzeń i uzyskać pomoc.

Ciekawym, ułatwiającym eksploatację detektorów gazów jest rozwiązanie techniczne firmy GAZEX.

Inteligentne sensory – inteligentne rozwiązanie

Wszystkie detektory tej firmy wyposażone są w wymienny moduł sensora. Taki moduł zawiera sensor gazu i wszystkie niezbędne elementy elektroniczne potrzebne do jego kalibracji. W przypadku konieczności kalibracji użytkownik może we własnym zakresie wymontować moduł sensora i poddać go kalibracji, bądź wymienić na inny, już skalibrowany. Operacje te są przeprowadzane bez konieczności demontażu detektora z instalacji. To unikatowe rozwiązanie techniczne znakomicie ułatwia i obniża koszty eksploatacji systemów detekcji gazów. Inteligentne moduły sensorów wyposażone są w procesor i zapamiętują parametry pracy sensora takie jak: ilość alarmów, czas pracy w stanach alarmowych, ilość przekroczeń zakresów pomiarowych oraz ewentualne stany awaryjne.

Przy kalibracji można prześledzić, w jakich warunkach pracują detektory i ewentualnie dokonać korekt w ustawieniach parametrów pracy systemów, bądź zaproponować zmianę sensorów na inne, bardziej odpowiednie dla konkretnych warunków panujących w monitorowanym obiekcie. W przypadku zmiany technologii w zakładzie pracy i zmiany rodzajów substancji niebezpiecznych nie trzeba wymieniać detektorów – wystarczy wymienić moduły sensorów na odpowiednie do zmian co jest rozwiązaniem prostszym, szybszym i tańszym. Dostępne są moduły sensora wyposażone w każdy z wymienionych wyżej typów sensorów (fot. 1).

Zgodnie z prawem

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. (Dz.U. nr 109, pozycja 719) uznaje stacjonarne systemy gazów wybuchowych za urządzenia przeciwpożarowe. Treść paragrafów 3 i 4 tego rozporządzenia nakazuje użytkownikom stosowanie się do instrukcji producentów i przeprowadzanie kontroli nie rzadziej niż raz w roku oraz określa osoby odpowiedzialne za prawidłową eksploatację urządzeń.

Niestety, doświadczenie pokazuje, że detektory gazów często eksploatowane są nieprawidłowo. Zdarza się, że osoby za to odpowiedzialne nie znają lub nawet nie posiadają ich instrukcji obsługi. Osoby odpowiedzialne za prawidłowy stan infrastruktury technicznej powinny mieć świadomość, że w przypadku awarii, wypadku lub szczegółowej kontroli mogą ponieść konsekwencje prawne i finansowe nieprawidłowej eksploatacji urządzeń.

Tylko bezwzględne przestrzeganie instrukcji obsługi gwarantuje prawidłową pracę urządzeń i zapewnia bezpieczeństwo pracownikom i monitorowanym obiektom.