Nie ma wątpliwości co do tego, że energooszczędne technologie stosowane w budownictwie, przyczyniają się do ograniczania strat energii. Jednak rozwiązania tego typu niejednokrotnie pogarszają warunki naturalne wewnątrz pomieszczeń.
Np. szczelne okna i drzwi, negatywnie wpływają na grawitacyjną wentylację budynku, a w powietrzu koncentrują się niepożądane składniki. Należy do nich między innymi dwutlenek węgla, para wodna, kurz czy też substancje wydzielane przez materiały budowlane i elementy wyposażenia. Zbyt mała ilość powietrza może być przyczyną złego samopoczucia użytkowników pomieszczenia. Stąd też przydatne okazują się urządzenia wentylacji wymuszonej, dzięki którym wymiana powietrza jest zapewniona mechanicznie.
Rekuperator odpowiada za wymianę powietrza oraz odzyskuje ciepło z powietrza usuwanego z budynku. Warto podkreślić, że system wentylacji grawitacyjnej i mechanicznej indywidualnej nie stwarza takiej możliwości, dlatego też przewagę w tym zakresie mają rekuperatory. Jednak montaż rekuperatora trzeba odpowiednio zaplanować.
Na budowę typowego rekuperatora składa się kilka elementów. Ważny jest sterownik, który pozwala na wybór niezależnej prędkości wentylatora nawiewnego i wywiewnego. W zależności od wersji, sterowanie może być mechaniczno-elektryczne, elektroniczne lub cyfrowe. To ostatnie rozwiązanie zapewnia łatwą obsługę i wygodę w sterowaniu systemem. Można np. programować włączanie i wyłączanie centrali w cyklach dobowych, tygodniowych lub z uwzględnieniem warunków atmosferycznych. Układ rozmrażania, w zależności od wersji urządzenia, może być sterowany ciśnieniowo. Działa on na zasadzie chwilowego wyłączenia wentylatora nawiewnego. W rekuperatorach z funkcją odzyskiwania wilgoci, najczęściej uwzględnia się wymienniki z celulozowym wkładem.
Odpowiedni wybór rekuperatora
Na etapie wyboru odpowiedniego rekuperatora trzeba wziąć pod uwagę przynajmniej kilka czynników. Z punktu widzenia efektywności energetycznej ważna jest sprawność centrali wentylacyjnej wyrażana w procentach. Producenci niejednokrotnie podają teoretyczną sprawność obliczaną w warunkach idealnych wręcz laboratoryjnych. Uwzględniany może być przy tym minimalny przepływ powietrza przez wymiennik. W efekcie wybierając rekuperator warto przeanalizować wartości odzysku obliczane podczas pracy w innych trybach centrali, co zazwyczaj jest prezentowane na wykresie. Praktyka pokazuje, że w przypadku rzeczywistych warunków eksploatacji sprawność centrali może być niższa od wartości jaka jest podawana przez producentów. Oprócz tego większa sprawność centrali może pociągać za sobą konieczność zastosowania mocniejszych silników wentylatorów, które mają większe zapotrzebowanie na energię elektryczną. Zdarzyć się więc może, że centrala zapewniająca wysoki współczynnik odzysku ciepła będzie mniej ekonomiczna w porównaniu z centralą z mniejszym współczynnikiem odzysku ciepła ale przy większym zapotrzebowaniu na prąd.
Wentylatory i obudowa
Dobierając rekuperator trzeba pamiętać, że urządzenie będzie pracowało w trybie ciągłym, zatem konieczne są dobre wentylatory. Nie mniej ważna jest również odpowiednia obudowa, która oprócz zapewnienia odpowiedniej akustyki i izolacji termicznej powinna być trwała.
W przypadku gdy obudowa jest metalowa to zazwyczaj ma ona pokrycie poliestrem. Z kolei wkład wykonuje się z aluminium, a jego konstrukcja powinna zapewniać łatwe mycie. Ponadto w niektórych urządzeniach wkład można w prosty sposób wymienić, dzięki specjalnym szczotkom na krawędziach, które pełnią również funkcję uszczelniającą.
Poziom hałasu rekuperatora
Poziom hałasu to istotny parametr pracy centrali wentylacyjnej. W przypadku zbyt głośnej pracy będzie zakłócany komfort użytkowników budynku. Trzeba podkreślić, że rekuperatory z wymiennikiem krzyżowym generują wyższy poziom hałasu w porównaniu z wymiennikami obrotowymi. W aspekcie poziomu hałasu istotny jest wspomniany już materiał wykonania obudowy. Metale takie jak np. aluminium będą się kurczyły i rozszerzały pod wpływem zmian temperatury zatem po jakimś czasie może dojść do poluźnienia połączeń i powstawania hałasu.
Spręż centrali
Spręż centrali to parametr określający siłę z jaką rekuperator będzie wpychał powietrze w przewody wentylacyjne oraz zasysał powietrze z zewnątrz, zatem wraz ze wzrostem tego parametru centrala będzie silniejsza. W przypadku zbyt małego sprężu nawiew i wywiew powietrza w anemostatach oddalonych od centrali może być niewystarczający. W efekcie dobierając spręż trzeba przeanalizować przede wszystkim spadki ciśnienia w całej instalacji wentylacyjnej budynku. Jeżeli zastosowanie znajduje gruntowy wymiennik ciepła to warto zadbać o silniejszy rekuperator. Nie będzie wtedy potrzeby zamontowania dodatkowego wentylatora.
Montaż rekuperatora – wybór odpowiedniego miejsca
Centralę wentylacyjną najczęściej montuje się na poddaszu, w przestrzeni niemieszkalnej (np. w kotłowni) lub w piwnicy – każde z tych rozwiązań ma swoje wady i zalety.
Rekuperator na poddaszu to przede wszystkim możliwość łatwego prowadzenia przewodów czerpni i wyrzutni, prosty montaż rekuperatora oraz możliwość zastosowania krótkich przewodów. Z kolei wady to ryzyko zamarznięcia centrali na nieogrzewanym poddaszu i duże straty ciepła przy niedostatecznej izolacji przewodów, możliwe utrudnienia z odprowadzeniem kondensatu oraz utrudnione podłączenie instalacji gruntownego wymiennika ciepła.
Rekuperator w przestrzeni niemieszkalnej (np. w kotłowni) to przede wszystkim możliwość zamontowania centrali w ciepłym pomieszczeniu, łatwe odprowadzenie kondensatu oraz łatwy dostęp serwisowy. Jednak centrale o większych wymiarach zajmują przestrzeń użytkową, a w przypadku niedostatecznego wytłumienia istnieje ryzyko przenoszenia hałasu.
Z kolei rekuperator w piwnicy zapewnia łatwe zorganizowanie odpowiedniego miejsca do montażu urządzenia, proste podłączenie do instalacji gruntowego wymiennika ciepła ale przy możliwości wystąpienia trudności z rozprowadzeniem instalacji.
Montaż rekuperatora
Jako podstawowe zasady montażu rekuperatorów należy wymienić zastosowanie odpowiednich przewodów doprowadzających i odprowadzających powietrze. Przewody te powinny być możliwie najkrótsze. Ponadto ważny jest dostęp do urządzeń podczas prac konserwacyjnych (np. wymiana filtrów) i serwisowych. Z kolei temperatura powietrza w pomieszczeniach, gdzie rekuperator będzie zainstalowany nie powinna być niższa niż 5°C. Konieczne jest również podłączenie do odprowadzenia kondensatu do kanalizacji. Warto zapobiec przenoszeniu się hałasu do pomieszczeń mieszkalnych (nie montować rekuperatora blisko wyłazu strychowego, drzwi, itp.). Przyda się również kabel do sterownika lub połączenia rekuperatora z routerem.
Trzeba pamiętać o doprowadzeniu odpowiedniego kabla do sterownika lub połączenia rekuperatora z routerem (przy sterowaniu przez Internet).
Oferowane na rynku rekuperatory są montowane w różnych pozycjach. Dzięki specjalnym uchwytom jest możliwy montaż rekuperatora w określonych przestrzeniach – np. pod sufitem. Czerpnia musi być zamontowana na zewnętrznej ścianie budynku od strony nawietrznej. Najlepiej aby był to kierunek zachodni. Nie mniej ważna jest wyrzutnia montowana zazwyczaj od strony wschodniej. Jeżeli jest taka możliwość to centralę można zamontować na poddaszu wykonując odpowiednie połączenia z wentylowanymi pomieszczeniami. Pokoje dzienne, dziecięce i sypialnie wymagają wdmuchiwania powietrza, z kolei nawiewy montuje się na korytarzach. Ważne jest aby miejsce montażu nawiewu było tak dobrane aby zapewniało efektywną wymianę powietrza.
Dobrą lokalizację stanowią okolice okien ale przy maksymalnym oddaleniu od drzwi. Z kolei z pomieszczeń takich jak kuchnia czy łazienka powietrze powinno być wyciągane, przy czym w wielu przypadkach do instalacji wywiewnej podłączany jest z przewód z okapu kuchennego. Trzeba pamiętać aby okap był wyposażony w filtr przeciwtłuszczowy. Generalnym założeniem wentylacji jest przepływ powietrza z pokojów oraz jego wyciągnięcie z kuchni i łazienki. W efekcie do pokoi nie przedostają się nieprzyjemne zapachy i wilgoć.
Kanały wentylacyjne zazwyczaj wykonuje się z rur PVC oraz z aluminiowych przewodów giętkich. Ważna jest odpowiednia izolacja przewodów tak, aby straty ciepła i chłodu były możliwie najniższe. Montując rekuperator w nowym domu trzeba pamiętać o odpowiednich wymaganiach już na etapie projektowania budynku. Z kolei montaż instalacji w starszych budynkach warto przewidzieć podczas generalnego remontu. Nie należy łączyć instalacji wentylacyjnej z systemem dystrybucji gorącego powietrza. Nieprawidłowe połączenie tych instalacji może spowodować niewłaściwą pracę obu systemów, ich uszkodzenia a w niektórych przypadkach pożaru. Jeżeli budynek jest ogrzewany właśnie przez DGP to warto zadbać o system rekuperacji o możliwie najwyższym poziomie sprawności. Ruch powietrza z rekuperatora oraz ruch powietrza z kominka zapewnią dobre rozprowadzanie ciepła.
Czerpnia i wyrzutnia rekuperatora
Wspomnianą już czerpnię i wyrzutnię montuje się co najmniej 2 m od siebie. Czerpnia zazwyczaj instalowana jest z innej strony budynku ze względu na mniejsze ryzyko zaciągania uciążliwych zanieczyszczeń i zapachów. Dobre miejsce na montaż czerpni to podbitka dachowa. Ponadto miejsce montażu czerpni i wyrzutni powinno się znajdować na wysokości nie mniejszej niż 2 m od poziomu gruntu, przy czym nie może to być bezpośrednie sąsiedztwo okna. Ważne jest okresowe sprawdzanie drożności kratek.
