Wentylacja grawitacyjna w normie

Wentylacja w budynkach mieszkalnych podlega prawu budowlanemu oraz przepisom wykonawczym (rozporządzeniom) oraz normom, które to rozporządzenie przywołuje. Niniejszy artykuł obejmuje podstawy projektowania wentylacji niezależnie od systemu oraz najważniejsze przepisy regulujące stosowanie wentylacji grawitacyjnej.

Kratka IMPERIO – nowość w ofercie Dospel. Stosowana przy łączeniu z okrągłymi przewodami wentylacyjnymi. Zapobiega wstecznemu przepływowi powietrza i nieprzyjemnym zapachom. Fot: Dospel

Od początku roku 2009 obowiązkowe jest projektowanie systemu wentylacyjnego, nie tylko dla wentylacji mechanicznej, ale i grawitacyjnej. Obowiązek ten wprowadza znowelizowane rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (nowelizacja z dnia 6 listopada 2008). Projekt każdego rodzaju wentylacji powinien więc zawierać:
• rozwiązania zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego,
• założenia, które przyjęto do obliczeń instalacji, przede wszystkim założone parametry klimatu wewnętrznego z powołaniem przepisów techniczno-budowlanych oraz innych przepisów w tym zakresie;
• podstawowe wyniki obliczeń instalacji z uzasadnieniem doboru, rodzaju i wielkości urządzeń.

Nowe wymogi dla wentylacji wprowadza też nowelizacja rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W zakresie wentylacji grawitacyjnej rozporządzenie wprowadza do stosowania obowiązkowego następujące normy:

• PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania – wraz ze zmianą PN-83/B-03430/ Az3:2000.
• PN-78/B-03421 Wentylacja i klimatyzacja. Parametry obliczeniowe powietrza wewnętrznego w pomieszczeniach przeznaczonych do stałego przebywania ludzi.
• PN-89/B-10425 Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze.

{jumi [plugins/content/jumi/porady.html]}

Podstawy wentylacji grawitacyjnej

Nawiewnik ścienny higrosterowany. Zapewnia napływ optymalnych ilości powietrza oraz maksymalną ochronę przed hałasem zewnętrznym. Fot: Aereco

Zgodnie z normą PN-83/B- 03430, wentylacja grawitacyjna może być stosowana w budynkach do 9 kondygnacji włącznie, zaś zgodnie z rozporządzeniem: w budynkach innych niż wysokie i wysokościowe oraz w tych budynkach, gdzie umożliwi zapewnienie odpowiedniej jakości powietrza wewnętrznego. Zabronione jest też łączenie wentylacji grawitacyjnej z wentylacją mechaniczną lub klimatyzacją – chyba, że mowa o urządzeniach klimatyzacyjnych niepobierających powietrza zewnętrznego (§ 148).
Zgodnie z normą PN-83/B-03430, podstawą projektowania systemu wentylacyjnego są wymagania dotyczące ilości powietrza usuwanego z poszczególnych pomieszczeń (strumieni powietrza), które dla budynków mieszkalnych wynoszą:
• kuchnia z kuchenką gazową – 70 m³/h;
• kuchnia z kuchenką elektryczną – 50 m³/h;
• łazienka – 50 m³h;
• toaleta – 30 m³/h;
• pokój mieszkalny – 30 m³/h;
• pomieszczenie pomocnicze (bez okna) – 15 m³/h;
• przedsionek – 15 m³/h

Ilość powietrza nawiewanego powinna co najmniej równoważyć ilość powietrza usuwanego. W przypadku wentylacji grawitacyjnej nawiew zapewniony jest przez okna. Przytaczana już nowelizacja rozporządzenia dotyczącego warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wprowadza nowe zasady kontroli nawiewu.

Kanały wentylacyjne

Kanały – przewody kominowe stosowane w wentylacji grawitacyjnej i służące jako kanały wywiewne powinny spełniać wymagania normy PN-89/B-10425 oraz następujące wymagania wynikające z rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie:

• Przewody powinny mieć przekrój poprzeczny właściwy dla przewidywanych przepływów powietrza oraz konstrukcję przystosowaną do maksymalnego ciśnienia i wymaganej szczelności instalacji, z uwzględnieniem Polskich Norm dotyczących wytrzymałości i szczelności przewodów ((§ 153 ust.2)
• Właściwości materiałów przewodów lub sposób zabezpieczania ich powierzchni powinny być dobrane odpowiednio do parametrów przepływającego powietrza oraz do warunków występujących w miejscu ich zamontowania. (§ 153 ust.3)
• Przewody prowadzone przez pomieszczenia lub przestrzenie nieogrzewane powinny mieć izolację cieplną (§ 153 ust.6), uniemożliwiającą rozprzestrzenienie ognia.
• Kanały grawitacyjne nie mogą odprowadzać powietrza z różnych rodzajów pomieszczeń (np. kuchnie i pomieszczenie higieniczno-sanitarne). (§ 150 ust.3) – nie dotyczy to budynków jednorodzinnych.

Kontrolowany nawiew przez okna

Nawiewnik okienny higrosterowany. Ilość doprowadzanego powietrza uzależniona jest od poziomu wilgotności względnej. Fot: Aereco

Zgodnie z nowelizacją, budynek powinien być wyposażony w okna szczelne – czyli takie, dla których wskaźnik n50 opisujący szczelność budynków powinien, dla budynków z wentylacją grawitacyjną, wynosić n50 =3,0 h-1. Natomiast współczynnik infiltracji powietrza dla okien otwieranych powinien wynosić nie więcej niż 0,3 [m³/(m•h daPa2/3)]. Zapisy te wynikają z przepisów dotyczących energooszczędności i są uzupełnione o wymóg dla wentylacji: (§ 155 ust.3): W przypadku zastosowania w pomieszczeniach innego rodzaju wentylacji niż wentylacja mechaniczna nawiewna lub nawiewno-wywiewna, dopływ powietrza zewnętrznego, w ilości niezbędnej dla potrzeb wentylacyjnych, należy zapewnić przez urządzenia nawiewne umieszczane w oknach, drzwiach balkonowych lub w innych częściach przegród zewnętrznych.
Urządzenia nawiewne (najbardziej popularne są szczeliny nawiewne i nawiewniki montowane w skrzydle okna) muszą być zgodne z normą PN-83/B- 03430/Az3:2000, a także spełniać wymagania normy PN-EN 13141: Wentylacja budynków – Badanie właściwości elementów/ wyrobów do wentylacji mieszkań. Ponieważ nie ma Polskiej Normy opisującej wymagania techniczno- użytkowe dla nawiewnika jako wyrobu budowlanego, nawiewniki powinny też mieć Aprobatę Techniczną.

Elementy projektowania

Podsumowując wymagania wynikające z znowelizowanych rozporządzeń oraz zapisów obowiązujących norm, można zaproponować następujące postępowanie w zakresie prostego projektu wentylacji grawitacyjnej:

• określenie parametrów klimatu wewnętrznego (temperatura i wilgotność latem i zimą), zgodnie z wymaganiami normy N-78/B-03421;
• wyznaczenie ilości powietrza wentylacyjnego co najmniej na podstawie normy PN-83/B-03430 (według minimalnej ilości powietrza wywiewanego) lub – zgodnie z praktyką projektową dla wentylacji mechanicznej/ klimatyzacji – według wyznaczonych zysków ciepła. Ilości powietrza wentylacyjnego są też niezbędne do obliczeń na potrzeby charakterystyki energetycznej budynku;
• dobór urządzeń nawiewnych, zapewniających właściwy strumień powietrza dla obsługiwanych pomieszczeń oraz zgodnych w przepisami;
• wymiarowanie i rozmieszczenie przewodów (kanałów) wentylacyjnych zgodnie z normą PN-89/B- 10425, w tym sposób wyprowadzenia przewodów nad dach;
• wskazanie urządzeń, które będą mogły wesprzeć naturalny ciąg wentylacyjny w niesprzyjających warunkach (np. niekorzystna różnica temperatury między powietrzem w pomieszczeniu a powietrzem zewnętrznym).

Joanna Ryńska