Przewody wentylacyjne

Najbardziej popularne kanały wentylacyjne to kanały murowane (dla wentylacji grawitacyjnej) oraz kanały metalowe okrągłe i prostokątne (dla wentylacji mechanicznej). Dla obu tych grup wymagania dotyczące przewodów wentylacyjnych zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z roku 2002 Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami). Wymagania szczegółowe określają liczne normy.

Podstawową normą jest PN-83/ B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej – Wymagania (wraz ze zmiana Az3:2000), zaś istotne dla wykonawcy normy to PN-B-03434:1999 Wentylacja. Przewody wentylacyjne. Podstawowe wymagania i badania oraz PN-B-76001:1996 Wentylacja. Przewody wentylacyjne. Szczelność. Wymagania i badania.

Wymagania ogólne

Przewody wentylacyjne muszą być wykonane z materiałów niepalnych (cegła, blacha stalowa itd). Muszą być szczelne, np. dla budownictwa mieszkaniowego zalecana klasa szczelności to A (normalna szczelność) (wskaźniki szczelności określa norma PN-B- 76001:1996. Wielkość (przekrój) przewodów, zarówno w wentylacji mechanicznej, jak i grawitacyjnej, musi wynikać z obliczeń projektowych – obowiązek taki nakłada obowiązujący od 1 stycznia 2009 akt wykonawczy Ustawy prawo budowlane – zmienione rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. z roku 2008 nr 201, poz. 1239). Podstawą obliczeń jest ilość odprowadzanego i doprowadzanego powietrza (powinna ona być zbilansowana – zaleca się, by ilość powietrza nawiewanego była o 10% większa niż powietrza wywiewanego), przy uwzględnieniu wymagań akustycznych oraz – w przypadku wentylacji grawitacyjnej – planowanej wysokości kanałów, zastosowanego materiału oraz różnicy temperatur.

{jumi [plugins/content/jumi/porady.html]}

Innym ważnym wymogiem jest możliwość inspekcji i czyszczenia przewodów, realizowana dzięki specjalnej kształtce (rewizji) – warto dodać, że w pomieszczeniach biurowych i mieszkalnych czyszczenie powinno się prowadzić co najmniej dwa razy do roku (np. za pomocą szczotkowania mechanicznego), a raz na 3 lata powinno się też przeprowadzić dezynfekcję przewodów, stosując odpowiednie biocydy (środki grzybo- i bakteriobójcze). Zależnie od warunków pracy (np. prowadzenie przewodów przez pomieszczenia nieogrzewane lub przez pomieszczenia o szczególnych wymaganiach akustycznych) kanały muszą być izolowane. Jeśli do celu izolacji akustycznej i termicznej stosuje się okładziny palne, należy stosować je w sposób ograniczający rozprzestrzenianie się ognia.

Kanały grawitacyjne

Są to zawsze kanały wywiewne (nawiew jest zapewniony przez okna lub zamontowane w oknach odpowiednie urządzenia nawiewne), stosowane powszechnie w budownictwie mieszkaniowym (w wielorodzinnym w budynkach do 9 kondygnacji – powyżej stosuje się już wentylację grawitacyjną). Są wówczas murowane z cegieł jako element konstrukcji budynku. Dobrze zaprojektowany kanał powinien mieć nie tylko dobrze dobraną średnicę, ale być zlokalizowany tak, by wykorzystać warunki naturalne (strona świata, nasłonecznienie, przeważające kierunki wiatrów). Kanały grawitacyjne nie mogą odprowadzać powietrza z różnych rodzajów pomieszczeń, zabrania się też wykonywania zbiorczego przewodu wentylacji grawitacyjnej. Zaleca się wyprowadzanie przewodów nad dach na wysokość zabezpieczającą przed zawiewaniem (co najmniej 30 cm). Jeśli pojawia się lub przewiduje się problem z ciągiem wentylacyjnym (np. zamiast wywiewu powietrza obserwowany jest nawiew), możliwym rozwiązaniem jest zastosowanie nasad kominowych (wywietrzaków grawitacyjnych) lub nasad hybrydowych – energooszczędnych wentylatorów dachowych o małych oporach przepływu, które uruchamiane są tylko w okresach problemów z ciągiem grawitacyjnym. Nasady montuje się na wylotach kanałów grawitacyjnych na dachu.

Kanały wentylacji mechanicznej

Najczęściej stosowane są kanały sztywne, a wśród nich – kanały wykonane z blachy stalowej, które mogą być prostokątne, okrągłe lub owalne. Kanały te są w ofercie producentów dostępne jako systemy: przewody, kształtki i złączki, systemy połączeń i uszczelnień oraz systemy zamocowań, m.in. obejmy i haki. Przewody wykonuje się z blachy stalowej ocynkowanej, co zapewnia trwałość i wytrzymałość – na zamówienie zaś dostępne są wykonania specjalne – ze stali kwasoodpornej, aluminium lub alucynku.

Kanały sztywne z blachy stalowej

Kanały prostokątne mogą być wykonane jako prefabrykowane, istnieją też narzędzia pozwalające na samodzielne wykonanie odcinków kanałów z arkuszy blachy. Ich zasadniczą zaletą jest szeroka gama kształtów, pozwalająca dostosować je praktycznie do każdych warunków montażowych (np. ograniczone miejsce w przestrzeni podstropowej); jednak pod wieloma względami ustępują kanałom okrągłym. Kanały okrągłe wykonywane są najczęściej jako kanały zwijane, tzw. Spiro. Należy tu podkreślić, że nazwa SPIRO® zarezerwowana jest dla kanałów wykonywanych na maszynach SPIRO® – są one wówczas oznaczone znakiem SPIRO®system. Uszczelniane są specjalnie wykonaną uszczelką z gumy kauczukowej. Takie przewody mają właściwą jakość, wytrzymałość i szczelność. W stosunku do kanałów prostokątnych są tańsze, bardziej odporne na odkształcenia, bardziej szczelne i mniej hałaśliwe oraz cechują się lepszymi parametrami hydraulicznymi. Są też łatwiejsze w montażu (np. prostszy i mniej kosztowny jest montaż izolacji).
Kanały owalne mają łączyć zalety systemów okrągłych (szczelność, wytrzymałość na odkształcenia, gładkość hydrauliczna) z zaletami systemów prostokątnych (mało miejsca na montaż). Są wykonywane jako okrągłe, a następnie odpowiednio spłaszczane do uzyskania formy owalnej.

Kanały sztywne z płyt

Ciekawym rozwiązaniem są kanały samonośne (sztywne) wykonywane z płyt (paneli) z tworzyw sztucznych o budowie warstwowej. Systemy są wyraźnie lżejsze w stosunku do systemów z blachy, nie wymagają dodatkowej izolacji (są wykonane ze znanym materiałów izolacyjnych), mają mniejsze opory hydrauliczne. Można podać dwa przykłady handlowe: system ALP oparty na panelach z wysoko spienionej pianki poliuretanowej (PU) o komórkach zamkniętych powlekanych dwustronnie aluminium oraz system Climaver, w którym płyty wykonane są z włókien szklanych z żywicą termoutwardzalną ze zbrojoną włóknem szklanym powłoką z folii aluminiowej.
System ALP to m.in. opatentowany system kanałów dla zastosowań wrażliwych na jakość mikrobiologiczną powietrza. W wewnętrznej warstwie aluminium i w profilach łączących dodano jony srebra nieorganiczne AgION, które mają własności bakteriobójcze.
System Climaver ma odpowiednio ukształtowane płyty (krawędź pióro i wpust), co pozwala na szybkie łączenie bez straty szczelności. Przewody można wykonywać na placu budowy, a powstały produkt cechuje się znakomitą izolacją akustyczną. Kanały należy jednak zabezpieczyć przed możliwością uszkodzenia płyty, a stosowanie ich jako ciągów pionowych ograniczone jest do dwóch kondygnacji (dla ciągów wyższe konieczne dodatkowe zabezpieczenia).

Kanały elastyczne (flex)

Kanały te bardzo dobrze nadają się do wykonywania odejść od kanałów głównych lub podejść do urządzeń wentylacyjnych. Są lekkie, a dzięki dużej elastyczności można je łatwo zginać pod dowolnym kątem, bez zmiany przekroju wewnętrznego (w miejscach zgięć nie będzie dodatkowego hałasu). Wymagają jednak starannego doboru I uważnego montażu. Nie zaleca się wykonywania z tego typu kanałów całej instalacji. Dzięki odpowiedniej strukturze (pokarbowanie) kanały są stosunkowo wytrzymałe mechanicznie. Dużą ich zaletą jest niewielki koszt transportu – odcinek o długości 1m można rozciągnąć do 2,5m; a do transportu rury mogą być pakowane teleskopowo.

Kanały z tworzyw sztucznych

Do transportu powietrza w różnych środowiskach dobrze nadają się kanały z tworzyw sztucznych: PVC, polipropylenu, polietylenu, poliuretanu czy polifluorku winylidenu (PVDF).
Kanały z PVC o małych średnicach (okrągłe) i przekrojach (prostokątne płaskie) są stosowane w prostych układach wentylacji wywiewnej (kuchnie, łazienki i in.). Są lekkie, łatwe w montażu (łączone są na „wcisk”). Większe wymiary to głównie kanały chemoodporne, występujące w różnych grupach konstrukcyjnych, a znajdują zastosowanie w wentylacji środowisk agresywnych: akumulatorowni, oczyszczalni ścieków, galwanizerni, laboratoriów itd.
Rury z polipropylenu i polietylenu stosowane są również do wykonywania rurowych gruntowych wymienników ciepła (GWC). Zanim powietrze zewnętrzne wejdzie do budynku, przepływa przez GWC ułożony na odpowiedniej głębokości w gruncie. Dzięki temu powietrze zewnętrzne zostaje wstępnie schłodzone lub podgrzane przed wejściem do budynku. Rury te mają większą przewodność cieplną, zapewniając efektywną wymianę ciepła oraz zabezpieczenia mikrobiologiczne, np. rury Awadukt Termo pokryte są wewnętrzną srebrną warstwą antybakteryjną.
Ciekawym rozwiązaniem są kanały tekstylne wykonane z poliestru lub poliamidu dla pomieszczeń technologicznych i produkcyjnych przemysłu spożywczego, które rozprowadzają i przefiltrowują duże masy powietrza. Kanały wyposażone są na całej długości w dysze (kanały iniekcyjne) lub szczeliny nawiewne – takie rozwiązanie pozwala rozprowadzić powietrze w strefie przebywania ludzi i uniemożliwia jego gromadzenie pod sufitem. Kanały mają wewnątrz powłokę zabezpieczającą przed wnikaniem zatrzymanych pyłów i innych zanieczyszczeń w strukturę tkaniny – dzięki temu łatwo je czyścić (mogą być prane jak zwykłe tkaniny). Kanał może też być kanałem nieprzepuszczalnym (transportowym). Tego typu rozwiązania stosuje się zazwyczaj do transportu powietrza w pomieszczeniach tymczasowych, gdzie liczy się łatwość montażu i demontażu oraz mały ciężar przewodów.

Joanna Ryńska