Oferowane na rynku systemy zaprasowywane znajdują zastosowanie zarówno w branży sanitarnej jak i przemysłowej. Odpowiednie rozwiązanie można dobrać do rur wykonanych ze stali nierdzewnej, stali węglowej, miedzi i rur wielowarstwowych. Odpowiednią uszczelkę do połączenia dobiera się w zależności od warunków pracy – wysoka temperatura, instalacje wewnętrzne, przemysł, obecność chemikaliów, instalacje parowe.
Wykonywanie połączenia zaprasowanego jest bardzo proste. Trzeba w pierwszej kolejności rurę oczyścić z zadziorów i wsunąć do złączki. Głębokość wsunięcia jest oznaczona. Profil szczęki zaciskowej jest ściśle powiązany z określonym wcześniej konturem zaciskania, a operacja zaciskania jest wykonywana w sposób ciągły. Zyskuje się pewne połączenie a wytrzymałość na ciśnienie może przekroczyć 25 bar. Wszystko to przekłada się na uniwersalność zastosowania. Przydatne rozwiązanie stanowi wskaźnik zaciskania, który można ręcznie zdjąć po prawidłowym zaciśnięciu. Tym sposobem wykrywa się niezaciśnięte połączenia przed wykonaniem próby ciśnieniowej. Kolor wskaźnika zaciskania umożliwia wyraźne rozróżnienie materiału. W nowoczesnych materiałach instalacyjnych dzięki specjalnemu procesowi obróbki cieplnej zyskuje się jednorodną strukturę materiału łącznie z gładkością szwu. Dzięki temu, że szwy są wygładzane mechanicznie, rury i złączki mają praktycznie identyczne właściwości zarówno podczas zaciskania i eksploatacji. W niektórych rozwiązaniach przewidziano konturowy pierścień uszczelniający będący dodatkowym wskaźnikiem bezpieczeństwa.
Nie mniej istotna jest ochrona przed pyłem i brudem. Uzyskuje się to dzięki gniazdom zaciskowym metalowych złączek z zaślepkami ochronnymi.
Tym sposobem zapewniona jest ochrona przed kurzem i brudem podczas prac budowlanych, a co za tym idzie, czystość instalacji od samego początku.
Operacja zaciskania ma zadanie nadać pierścieniowi uszczelniającemu odpowiedni ściśle określony kształt. Złączki mają zwartą geometrię przez co nie zajmują dużo miejsca, a to przekłada się na mniejsze wymiary połączenia. Czyste szwy zapewniają trwałą szczelność instalacji przy zmniejszeniu podatności na korozję zwłaszcza na etapie ustawiania pierścienia uszczelniającego we wnętrzu kształtki. Odpowiednią jakość szwów zyskuje się poprzez wygładzanie mechaniczne.
Rury wielowarstwowe
Specjalne rozwiązania są oferowane z myślą o połączeniu poprzez zaciskanie rur wielowarstwowych. W takiej technologii łączenia każde miejsce zaciskane jest zabezpieczone dwoma oringami.
Odpowiednia konstrukcja gniazd uszczelniających zapewnia poprawność wykonania każdego połączenia. Ważne są specjalne szczęki z dopasowanym kapturem zaprasowania. Odpowiednie rury wielowarstwowe wraz z technologią zaprasowywania sprawdzają się również w obiegach grzewczych.
Fot. 2. Wszystkie złączki Viega Smartpress w średnicy od 16 do 63 mm obywają się bez o-ringu. To ważna zaleta podczas montażu. Eliminuje bowiem zarówno konieczność czasochłonnej kalibracji, jak również ryzyko przypadkowego uszkodzenia o-ringu, większą podatność na zabrudzenia oraz zmniejszanie średnicy wewnętrznej. Fot. VIEGA 
Fot. 3. W wąskich szachtach instalacyjnych lub w stelażach podtynkowych – połączenie szczęk przegubowych i pierścieni zaciskowych to rozwiązanie umożliwiające bezpieczne i szybkie zaprasowanie w każdej sytuacji. Fot. VIEGA
Stal nierdzewna
Specjalne rozwiązania są oferowane pod kątem instalacji wykonanych ze stali nierdzewnej. Takie rozwiązania znajdują zastosowanie w instalacjach wody pitnej, w instalacjach przemysłowych oraz w innych zastosowaniach gdzie konieczne jest spełnienie wymagań w zakresie higieny – laboratoria, szpitale, itp. Można tam przeprowadzić dezynfekcję chemiczną i termiczną. Istotną rolę odgrywa wysoki poziom odporności na korozję nawet w przypadku agresywnych mediów. Niektóre rozwiązania mogą być stosowane w instalacjach tryskaczowych „mokrych”, „mokrych/suchych” i „suchych”. Oprócz tego na rynku nie brakuje rozwiązań przeznaczonych do instalacji wykonanych ze węglowej stali niestopowej.
Rozwiązania tego typu znajdują zastosowanie w instalacjach wody chłodzącej, grzewczych, solarnych, tryskaczowych, hydrantowych i sprężonego powietrza.
Zalety połączeń zaprosowanych
Decydując się na systemy zaprasowywane instalator zyskuje szeroką gamę różnorodnych komponentów – czyli uniwersalność. Chodzi tutaj przede wszystkim o możliwość użycia elementów takich jak przepusty ścienne, złączki przejściowe, przyłącza grzejnikowe i kompensatory, a także elementy uszczelniające, zawory pompowe i kulowe oraz podtynkowe zawory odcinające. Przydatnym rozwiązaniem są specjalne pierścienie znajdujące się na złączce, których kolor oznacza średnicę przyłączanej rury. Usprawnia to pracę zarówno podczas kompletacji dostawy jak i przy montażu chociażby w warunkach ograniczonego oświetlenia. Dzięki kolorom można szybko zinwentaryzować wykonaną już instalację. W pierścieniach umieszczone są otwory kontrolne, które sygnalizują właściwą głębokość wsunięcia rury w złączce.
Pierścienie wykonane z tworzywa sztucznego dodatkowo zapewniają trwałość i bezpieczeństwo instalacji. Są bowiem dielektrykiem i nie dochodzi więc do styku warstwy aluminium rury z mosiężnym korpusem złączki. Tym sposobem wyeliminowane jest ryzyko wystąpienia korozji bimetalicznej. Warto wspomnieć o pozycjonowaniu szczęk zaciskami względem stalowego pierścienia na złączce, co daje pewność prawidłowego wykonania zaprasowania. Odpowiednia konstrukcja złączki zapewnia niekontrolowane przesunięcie szczęk zaciskarki podczas zaprasowywania. Specjalną konstrukcję ma również króciec złączki, a także uszczelnienia o-ringowe, które są wrażliwe na błędy montażowe ale nie narażone na uszkodzenie podczas wsuwania. Nie ma potrzeby wykonywania pracochłonnego kalibrowania i fazowania wewnętrznej krawędzi rury. Należy jednak pamiętać o prawidłowym przecięciu rury, czyli prostopadłym do osi, bez zniekształcenia przekroju.
Ponadto trzeba mieć na uwadze taką konstrukcję złączki, która pozwala na wykonywanie połączeń szczęk różnych typów. Przy zaprasowywaniu można bowiem wykorzystać zamienne szczęki o popularnych profilach – np. „U” lub „TH”. W efekcie określone złączki zyskują uniwersalność i mogą być zaciskane za pomocą różnych narzędzi.
Zaciskarki i szczęki
Nowoczesne zaciskarki akumulatorowe cechuje przede wszystkim niewielka masa. Niektóre urządzenia wraz z akumulatorem ważą zaledwie 1,8 kg. Ważne jest elektroniczne zabezpieczenie przed przeciążeniem zarówno samego narzędzia jak i akumulatora. Komfort użytkowania zapewnia jednoręczny sposób operowania narzędziem, co szczególnie sprawdzi się w miejscach o utrudnionym dostępnie. Dzięki kontroli akumulatora operacja zaciśnięcia nie rozpocznie się w przypadku gdy zgromadzona energia będzie niewystarczająca do wykonania prawidłowego zaprasowania. Tym sposobem odpowiedni ładunek jest zawsze zapewniony dla pełnego nacisku. Dodatkowo zliczane są cykle, zatem w odpowiednim czasie użytkownik jest informowany o konieczności kalibracji narzędzia. Niektóre zaciskarki wyposaża się we wskaźnik naładowania akumulatora. Z kolei wskaźnik siły nacisku zapewni wizualne potwierdzenie jakości połączenia. Oferowane na rynku zaciskarki są bardzo trwałe. Niektóre z nich pozwalają na wykonanie 40 tys. cykli do inspekcji kalibracyjnej.
Na komfort pracy i jakość wykonanego połączenia wpływają również szczęki zaciskowe. Dla zapewnienia trwałości wytwarza się je ze specjalnych materiałów poddawanych procesowi hartowania i utwardzania laserowego. Istotną rolę odgrywa odpowiednie zabezpieczenie przed korozją. Warto wspomnieć o 3-punktowym mechanizmie szczęk, co jest gwarancją wysokiej precyzji, synchronizowanego ruchu oraz dobrej stabilności i znacznej trwałości. Szczęki z reguły są czytelnie oznaczone. Wykonując nowoczesne zaprasowanie z reguły wykonuje się trzy czynności – ucięcie, wsunięcie, zaprasowanie. Nie ma potrzeby fazowania wewnętrznej krawędzi rury. Złącze zaprasowywane zapewnia bezpieczeństwo połączenia przede wszystkim dzięki wyeliminowaniu ryzyka popełnienia błędu montażowego.
W typowej prasie zastosowanie znajdują ciśnieniowe zawory nadmiarowe pozwalające na zwalnianie zaciśniętych rolek w przypadku zablokowania przyrządu. Ważne jest odpowiednie sterowanie zaworami, po to aby nie wystąpiła zbyt duża siła nacisku. Gwarancją komfortu obsługi jest również odpowiednio wyważona obudowa, co docenia się podczas długiej pracy. Wraz z wykonaniem operacji zaciśnięcia urządzenie samoczynnie powraca do pozycji wyjściowej. Istotną rolę odgrywa zoptymalizowane przełożenie przekładni, dzięki czemu zachowuje się sprawność działania w niskich temperaturach. Obudowa jest odporna na uderzenia dzięki gumowym wkładkom, które chronią urządzenie w razie upadku. Pompa hydrauliczna jest najczęściej zintegrowana.
Damian Żabicki
