Złączki i kształtki do rur

Nowoczesne systemy rozprowadzania ciepła i wody są dostępne w kilku rodzajach materiałów wykonania. Podstawę w tym zakresie stanowią rury miedziane i wielowarstwowe. Każde z rozwiązań wymaga odpowiednich złączek i kształtek. Warto więc przyjrzeć im się nieco bliżej.

Standardowe złączki pozwalają na łączenie odcinków rur. Kształtki, oprócz łączenia, pełnią jeszcze kilka innych funkcji. Mogą one bowiem odgałęziać przepływy (np. trójniki i czwórniki), zmieniać kierunek przepływu (np. kolana) oraz łączyć instalację z armaturą sanitarną i odbiornikami ciepła, czyli zaworami, bateriami czy też grzejnikami. Złączki i kształtki niejednokrotnie łączą elementy instalacyjne wykonane z różnych materiałów.

Złączki zaciskowe skręcane

Jako cechy skręcanych złączek zaciskowych, używanych w instalacjach z rur wielowarstwowych, wymienia się przede wszystkim możliwość umieszczenia w ścianach oraz szybki montaż. Nie ma więc konieczności używania specjalistycznych narzędzi zaprasowujących a podczas prac instalacyjnych wystarczy jedynie klucz płaski lub nastawny. Używając skręcanych złączek zaciskowych zyskujemy możliwość wielokrotnego rozłączania i łączenia poszczególnych elementów instalacji bez konieczności stosowania uszczelnień. Zwróćmy również uwagę na walory estetyczne złączek, które zapewniono dzięki wykonaniu z niklu. Cecha ta jest szczególnie istotna, jeżeli połączenie umieszczono w widocznym miejscu. Jednak najważniejsza właściwość to oczywiście pewność połączenia, a co za tym idzie, wyeliminowanie nawet najmniejszych przecieków.

Oferowane na rynku skręcane złączki zaciskowe są produkowane w kilku typach. Stąd też nabyć można chociażby złączki typu półśrubunek Eurokonus, gdzie zagnieceniu ulega mosiężny, przecięty pierścień. Elementy tego typu to najczęściej złączki niklowane z uszczelkami typu o-ring, wykonanymi z NBR/FKM. Złączki skręcane są również oferowane w wykonaniu Vestol, gdzie zagnieceniu ulega mosiężna tuleja umieszczona na korpusie. W takim połączeniu pierścień wraz z przeciwnakrętką jest nakładany na skalibrowaną rurę a następnie dokręcany do łącznika. W momencie dokręcania pierścień zaciska się na rurze, tym samym zapewniając szczelność połączenia. Złączki typu Vestol nabyć można w wersji ZBK, gdzie zagnieceniu ulega mosiężny przecięty pierścień. Zastosowanie tych złączek obejmuje najczęściej połączenia z grzejnikami i rozdzielaczami.

Złączki do rur miedzianych

Złączki zaciskowe uwzględniane przy łączeniu rur miedzianych wykonuje się w postaci mosiężnych korpusów z przeciwnakrętką. Uszczelnieniem jest z kolei mosiężny pierścień, który podczas dokręcania dociska się do stożkowo ukształtowanego gniazda. Tym samym pierścień jest dociskany do rury. Zapewnia on ścisłe przyleganie do stożka w łączniku. Złączki tego typu są elementami rozłączalnymi. Do montażu wystarczą jedynie dwa płaskie klucze. Jeżeli są używane rury z miękkiej miedzi używa się dodatkowej tulei rozporowej. Złączki tego typu są uwzględniane w rurach o średnicy zewnętrznej do 54 mm.

Do wyboru mamy przynajmniej kilka rodzajów złączek zaciskowych do rur miedzianych. Stąd też przy podstawowych połączeniach przydadzą się złącza proste z gwintem zewnętrznym i wewnętrznym. Uwzględnić można także modele wykonane w postaci przedłużających złączek grodziowych. Przydadzą nam się złączki rurowe kątowe. Warto również zwrócić uwagę na trójniki i czwórniki. Przy montażu złączek pamiętajmy o akcesoriach, takich jak nakrętki, pierścienie zaciskowe, tulejki, zaślepki i adaptery.

Złączki zaprasowywane

Złączki zaprasowywane są nieodzowne w połączeniach rur z elementami i urządzeniami instalacyjnymi. Podstawę w tym zakresie stanowią mosiężne złączki zaprasowywane z tuleją wahliwą o średnicy od 16 do 32 mm. Dodatkowo są one pokryte warstwą niklu. Zastosować można tworzywowe złączki zaprasowywane z korpusem wykonanym z polifenylenosulfonu (PPSU) o średnicy mieszczącej się pomiędzy 16 a 25 mm. Producenci oferują modele złączek z tuleją wahliwą, która jest oddzielona od korpusu. Istotną rolę odgrywa półprzezroczysty pierścień. To właśnie dzięki niemu jest możliwa kontrola głębokości wprowadzenia rury. Luźna tuleja, nie połączona trwale z korpusem, pozwala na łatwiejszy montaż rury w złączce. Połączenie jest uszczelnione w momencie zaprasowania tulei na rurze. Podczas prac w tym zakresie są używane prasy, które mogą być napędzane ręczne lub zasilane energią elektryczną. Za wykonanie połączenia są odpowiedzialne specjalne szczęki.

Jakie są zatem zalety złączek prasowanych? Na uwagę zasługuje powtarzalność połączenia. Wynika ona z użycia zawsze jednakowej siły docisku. Istotna jest również szybkość wykonania połączenia oraz możliwość nakładania otulin termoizolacyjnych. Średnica zewnętrzna złączek jest bowiem niewiele większa od średnicy rury. Złączki pełnią jednocześnie funkcje kształtek instalacyjnych, czyli trójników, kolan, śrubunków itp. Dodatkowymi zaletami cechują się złączki wykonane z polifenylenosulfonu (PPSU). Chodzi bowiem o odporność na obciążenia i udary oraz brak korozji. Złączki tego typu są lżejsze w porównaniu z modelami wykonanymi z mosiądzu. W niektórych złączkach przewidziano funkcję kontrolowanego przecieku. Tym sposobem złączka w stanie nie zaciśniętym, przy ciśnieniu mieszczącym się pomiędzy 1 bar (0,1 MPa), a 6,5 bara (0,65 MPa), jest wyraźnie nieszczelna. Nieszczelność jest sygnalizowana poprzez wznoszące się pęcherzyki powietrzne na każdym złączu (co najmniej 1 pęcherzyk powietrzny na sekundę) lub wyciekającą wodę na każdym złączu (co najmniej 1 kropla na sekundę). Dla zabezpieczenia elementu uszczelniającego przed uszkodzeniem przewidziano cylindryczną prowadnicę rury, która dodatkowo zapewnia podwójne zaprasowanie.

Czym i jak zaprasować

Kalibratory pozwalają na rozszerzenie rury. Mogą być one używane z rurami wielowarstwowymi oraz wykonanymi z tradycyjnego tworzywa sztucznego. Kalibratorów używa się wraz ze sztyftem. Do wykonania połączeń zaprasowywanych są niezbędne zaciskarki (prasy). Nowoczesne narzędzia tego typu bazują na sterowaniu mikroprocesorowym a jednostką napędową jest silnik o dużej mocy. Do właśnie dzięki niemu zyskuje się powtarzalność cykli zaciskania. Na uwagę zasługuje ergonomiczna konstrukcja urządzenia z uchwytem. Odpowiednio wyprofilowana obudowa pozwala na pracę w miejscach o ograniczonej przestrzeni. Śruba blokująca szczękę jest automatycznie monitorowana. Producenci oferują zaciskarki zasilane z sieci lub za pomocą akumulatorów. Nowoczesne narzędzia bazują na elektrohydraulicznym układzie zaciskowym o sile do 32 kN. Istotną rolę odgrywa wyłącznik bezpieczeństwa. W konstrukcji narzędzi przewiduje się ciśnieniowe zawory nadmiarowe, przeznaczone do zwalniania zaciśniętych rolek w momencie zablokowania przyrządu. Dzięki precyzyjnemu sterowaniu zaworami, zapobiega się wystąpieniu zbyt dużej siły nacisku. Interesujące rozwiązanie stanowi wyświetlacz LED, który informuje użytkownika o funkcjach realizowanych przez urządzenie. Dobrze wyważona obudowa zapewnia komfort podczas pracy ciągłej. Pompa hydrauliczna jest najczęściej zintegrowana. Po operacji zaciskania urządzenie automatycznie powraca do pozycji wyjściowej. Zoptymalizowane przełożenie przekładni pozwala na zachowanie sprawności działania w niskich temperaturach. Obudowa jest odporna na uderzenia dzięki gumowym wkładkom, które chronią urządzenie w razie upadku.

Do rur polipropylenowych

Odpowiednie sposoby połączeń są oferowane pod kątem rur polipropylenowych. Stąd też nabyć można na przykład kształtki przeznaczone do zgrzewania polifuzyjnego. Są to kształtki z częścią kielichową, które współpracują ze zgrzewarkami wyposażonymi w matryce grzewcze. Oferuje się również kształtki z zatopionymi wkładkami mosiężnymi. Przewidziano w nich złącza gwintowane lub inne króćce, które są wprowadzone do korpusu i połączone ze zgrzewalnymi końcówkami. Do połączeń z rurami polipropylenowymi używa się także kształtek mechanicznych z gwintem wewnętrznym lub zewnętrznym. Dzięki kształtkom, które są wyposażone w gwint, jest możliwe przyłączenie elementów i urządzeń instalacyjnych. Chodzi o zestawy wodomierzowe, zawory, filtry oraz uzbrojenia w instalacjach c.w.u. i centralnego ogrzewania (kotłownie, węzły cieplne). Warto przypomnieć, że zgrzewanie polifuzyjne rur i kształtek w temperaturze 260 – 280°C pozwala na uzyskanie trwałego i jednolitego materiałowo zgrzewu o wysokim poziomie wytrzymałości.

Co jeszcze?

Na rynku nie brakuje kształtek i złączek przeznaczonych do lutowania. Są one wykonane z miedzi i brązu. Elementy tego typu mogą być lutowane na twardo lub miękko. W złączkach gwintowanych z brązu niejednokrotnie przewiduje się gwint stożkowy. Zastosować można złączki przejściowe, takie jak chociażby mufy i dwuzłączki z gwintem wewnętrznym i zewnętrznym oraz końcówką do lutowania.

Warto zwrócić uwagę na złączki przeznaczone do podłączania grzejników. Są one przydatne przy połączeniach z grzejnikowymi podejściami odpodłogowymi. Złączek tego typu używa się do połączeń grzejnikowych zaworów zespolonych oraz rozdzielaczy ogrzewania podłogowego. Istotną cechą złączek tego typu, w porównaniu z tradycyjnymi elementami łączącymi, jest estetyka wykonania. Złączki do grzejników nabyć można również z myślą o instalacjach miedzianych.

Podsumowanie

Osadzając rurę w połączeniach bazujących na skręcaniu, dla usprawnieniu montażu, należy używać wody lub wody z mydłem. Nie stosujmy smarów, olejów oraz past. Na przygotowanym końcu rury oznacza się głębokość wprowadzenia złączki Vestol. Tym sposobem zyskamy kontrolę osadzenia korpusu złączki w rurze. Na rurę nakłada się nakrętkę po czym jest osadzany korpus złączki. Należy wsunąć korpus na pełną głębokość tym samym obserwując położenie złączki względem znaku na rurze. Nie bez znaczenia pozostaje właściwe wprowadzenie uszczelek. Umieszczenie pierwszej z uszczelek zazwyczaj kontroluje się wizualnie a niewłaściwe położenie drugiego elementu uszczelniającego może się objawić chociażby zwiększonym oporem w trakcie osadzania złączki.

Adam Jezierski