Systemy rozsączania i po deszczu!

Systemy wykorzystania i odprowadzania wody deszczowej są niezbędne nie tylko w regionach o intensywnych opadach czy w przypadku obiektów użyteczności publicznej, ale również wszędzie tam, gdzie chcemy zaoszczędzić wodę, wykorzystując deszczówkę.

W wyniku rozwijającej się urbanizacji, zagospodarowania coraz większych powierzchni oraz pokrywania jej nieprzepuszczalnymi materiałami zmieniają się metody postępowania z wodami opadowymi. Wpłynęło to na popularyzację systemów miejscowego rozsączania lub retencjonowania wody deszczowej.

Systemy do wykorzystania i odprowadzania wody deszczowej

Za zagospodarowanie wody odprowadzonej z powierzchni dachów, placów lub dróg w obiektach użyteczności publicznej, przemysłowych oraz prywatnych odpowiadają układy rozsączające. Systemy rozsączania zapewniają czasowe zatrzymanie wody deszczowej w podziemnym zbiorniku zbudowanym z modułów w postaci skrzynek lub tuneli. Za najbardziej wydajne uważa się instalacje na bazie skrzynek – szacuje się, że skrzynka rozsączająca o pojemności 300 l posiada nawet trzykrotnie większą objętość magazynującą niż odwadniający rów żwirowy. W tym wypadku jeden tego typu moduł zastępuje ok. 800 kg żwiru.

Zaletą systemu rozsączania jest modułowa budowa, która pozwala na dowolne łączenie ze sobą ciągów pod względem na ich wymaganą długość oraz pojemność. Zbudowane w ten sposób tunele zamknięte są po obu końcach za pomocą specjalnych, zapewniających szczelność płyt. Tunele montuje się w jednej warstwie równolegle do siebie lub jeden na drugim, łącząc je spodami, dzięki czemu otrzymujemy dwukrotnie większą pojemność retencyjną bez straty powierzchni. W zestawie znajdziemy również właz teleskopowy, który pobiera wodę.

Zbiornik zbudowany ze skrzynek lub tuneli dodatkowo owinięty jest geowłókniną lub innym przepuszczalnym dla wody materiałem, dzięki czemu deszczówka stopniowo oddawana jest do gruntu. Dodatkowym elementem instalacji są specjalne filtry do układów rozsączających, które zapobiegają zamuleniu systemu.

Po gruncie, w którym zamontowano system, możliwy jest nawet ruch samochodów ciężarowych (po przekryciu wskazaną przez producenta grubością ziemi moduły wytrzymują długotrwałe obciążenie 3,5 t/m2). Wymaganą objętość systemu uzyskamy natomiast, łącząc daną ilość skrzynek wzdłuż oraz poprzecznie.

Wśród stosowanych rozwiązań wymienić warto również układ rozsączający z wykorzystaniem rowu odwadniają cego, który spełnia dodatkową rolę retencyjną. Dzięki niemu możliwe jest oddanie części zgromadzonej wody do atmosfery poprzez parowanie. Część natomiast przedostaje się przez warstwę gruntu do modułów rozsączających pod rowem. Jako uzupełnienie systemu najczęściej stosuje się wpust podwórzowy z filtrem i osadnikiem, choć grunt pomiędzy dnem rowu a układem pełni główną rolę filtracyjną.

Projekt to podstawa

Prawidłowa praca układu rozsączania wody deszczowej zależy od dopasowanego do indywidualnych wymagań projektu. Przy projektowaniu należy wziąć pod uwagę kilka podstawowych parametrów, jak szacunkowy czas trwania, częstotliwość i intensywność opadów (w l/s/ha), współczynnik filtracji gruntu, wielkość odwadnianej powierzchni oraz obciążenia dynamiczne i statyczne, jakim będzie poddawany zbiornik rozsączający ze skrzynek lub tuneli. O ile jednak tego typu obliczenia sprawdzają przy niewielkich instalacjach, w przypadku dużych powierzchni należy przeprowadzić wymiarowanie według wytycznych ATV-DVWK-A 138 opracowanych przez Niemieckie Stowarzyszenie Gospodarki Wodnej (DWA). Także lokalizacja układu powinna spełniać kilka podstawowych wymogów. Odległość systemu od budynków, których piwnice nie posiadają izolacji musi wynosić minimum 6 m. Należy również zachować bezpieczny odstęp od drzewostanu – liczący przynajmniej średnicę korony drzew. Dolna powierzchnia skrzynek powinna zaś znajdować się min. 1 m poniżej poziomu wody gruntowej, co zagwarantuje optymalną skuteczność rozsączania

Montaż

Przed montażem układu rozsączania należy wykonać wykop o odpowiedniej, dostosowanej do wymogów danej instalacji głębokości. Następnie na wypoziomowanym dnie układamy warstwę żwiru o grubości około 20- 30 cm, a na nim pasy wodoprzepuszczalnej geowłókniny z zakładem nawet 50 cm. Na tak przygotowanym dnie umieszczamy skrzynki w pozycji leżącej, które łączymy ze sobą za pomocą dostępnych w zestawach specjalnych łączników (stosujemy po minimum dwa elementy łączące w kierunkach poprzecznym i podłużnym). Jeśli natomiast budujemy układ z kilku warstw, układamy skrzynki naprzemiennie podłużnie i poprzecznie. Tak przygotowane elementy owijamy dodatkowo geowłókniną i pokrywamy kolejnymi warstwami żwiru, zagęszczając go.

Montaż tuneli nie wymaga już usypania tak grubej warstwy żwiru – zamiast 20-30 cm wystarczy 10. Tunele rozsączające układane są bezpośrednio na żwirze i łączone ze sobą jeden za drugim, zabezpieczone geowłókniną, a następnie zasypane warstwami ziemi. Ponadto, jeśli nad układem planujemy w przyszłości zasiać trawnik, powinniśmy uwzględnić warstwę hydroizolacji oraz gliny o grubości około 10 cm nad tunelami. Zapobiegnie to szybkiemu przenikaniu wilgoci w głąb gruntu i tym samym przesychaniu trawy.

Oczywiście, oprócz skrzynek lub tuneli konieczne jest również zamontowanie rur odpływowych oraz odpowietrzających do boku urządzenia w przewidzianych w jego budowie miejscach. Umożliwią one równomierny odpływ wody ze zbiornika. Rury powinny sięgać minimum 20 cm w głąb skrzynki. W przypadku tunelu rozsączającego natomiast rury podłączamy od strony czołowej do elementów zamykających po uprzednim usunięciu oznaczonych miejsc. Podobnie, rury instalujemy tak, aby sięgały 20 cm do wnętrza tunelu. Odpowietrzanie zaś podłączamy do króćca przyłączeniowego w górnej części.

Odwodnienia liniowe

Nie zapominajmy również o różnego rodzaju odwodnieniach liniowych, które pobierać będą wodę deszczową z poszczególnych części posesji, zapobiegając jej zalaniu i zniszczeniu czy też zawilgoceniu elewacji i fundamentów. Pozwala to na kontrolowane zbieranie wody zwłaszcza z powierzchni utwardzonych materiałami trwałymi, jak beton czy kostka brukowa. O systemie odwodnień warto pomyśleć również w przypadku twardego i niezbyt chłonnego podłoża – gruntu ilastego, gliniastego, skalistego. System odwodnień liniowych składa się ze specjalnych korytek z kratkami, które zatrzymają na sobie zanieczyszczenia (liście, gałęzie), wycieraczek, wpustów podwórzowych i zaślepek. Poszczególne elementy dobieramy je do wielkości powierzchni, z której planujemy odprowadzić wodę oraz biorąc pod uwagę specyfikę regionu, jeśli chodzi o intensywność opadów. Korytka kierujemy do przygotowanego układu rozsączania, zachowując niewielki spadek, aby woda mogła swobodnie przez nie spływać. Pomoże w tym również kształt litery V lub U rynienek oraz gładka powierzchnia w ich wnętrzu. W przypadku prywatnych posesji stosuje się najczęściej korytka o wysokości od 5-15 cm i szerokości 10-30 cm. Umieszcza się je w wierzchniej warstwie gruntu. Ze względu na długotrwały kontakt z wodą, zmienne warunki atmosferyczne oraz narażenie na działanie substancji chemicznych, korytka muszą być wykonane z trwałych materiałów, jak beton z dodatkiem żywicy i kwarcu (polimerobeton), beton włóknisty czy też tworzywa sztuczne – (polietylen, polipropylen, polichlorek winylu).

O zasadności zbierania wody deszczowej nie trzeba przekonywać – jej jakość pozwala na późniejsze wykorzystanie w gospodarstwie domowym. Zebraną wodę bez obaw użyjemy do podlewania trawników, prac porządkowych, a także zasilania spłuczek toalet czy chociażby pralek, co w końcowym rozliczeniu oznaczałoby zaoszczędzenie nawet 50% wody pitnej. Jeśli więc inwestorowi zależy nie tylko na skutecznym odprowadzaniu nagromadzonej na posesji wody opadowej, ale przede wszystkim na jej późniejszym zastosowaniu, powinien przemyśleć montaż specjalnych podziemnych zbiorników. Warto wybrać te, które w procesie produkcji nie są zgrzewane, ale wykonane z jednej formy, co zapewni trwałość i wytrzymałość systemu. Zbiorniki powinny być również wyposażone w szyb z nakładką teleskopową o regulowanej wysokości, co pozwoli na dostosowanie położenia pokrywy do ukształtowania terenu. Jeśli urządzenie wzbogacone jest o system filtracyjny, możliwe będzie uzdatnianie wody oraz wykorzystane jej do prania oraz spłukiwania toalet. Montując zbiorniki podziemne (dostępne są również wersje nadziemne), wykonujemy wykop szerszy o 50 cm od obrębu bryły urządzenia, zachowując minimum 120 cm odstępu od budynków. Zbiornik ustawiamy na ubitej warstwie żwiru o grubości 15-20 cm, a następnie wraz z jego zasypywaniem stopniowo napełniamy go wodą, aby uniknąć odkształceń. Z góry zbiornik powinna również pokrywać gruba na 50 cm warstwa gruntu. Jeśli zaś urządzenie posadowione jest przy zboczu, obok należy utworzyć mur spierający, który przejmował będzie nacisk gruntu. Pamiętajmy również, że w zależności od potrzeb inwestycji możemy połączyć ze sobą kilka zbiorników – na powierzchni montażowych uformowanych na dole przy urządzeniach za pomocą uszczelek i rur kanalizacyjnych.

W niektórych regionach odprowadzanie wody z posesji jest koniecznością – tylko za pomocą systemów rozsączania ochronimy teren przed zalaniem. Jednak przy okazji warto przemyśleć również instalację systemu zagospodarowania deszczówki, który pozwoli na wykorzystanie wody opadowej w celach użytkowych.

Iwona Bortniczuk
na podstawie materiałów Marley