Instalacja z tworzywa

Praktyczny poradnik wykonawcy.

Instalacje z tworzyw sztucznych (PE, PP, PB) cieszą się rosnącą popularnością. Wpływa na to nie tylko cena surowców czy technologia wytwarzania elementów z tworzyw sztucznych, ale też łatwość montażu. Aby jednak instalacja była trwała niezbędne są wysokiej jakości narzędzia oraz duża dokładność na etapie wykonawczym.

Instalacje z tworzyw sztucznych cieszą się dużą popularnością. Wbrew pozorom są trwałe, a ich montaż nie sprawia problemów

Choć wielu z nas „plastik” kojarzy się z czymś raczej lekkim i teoretycznie słabym, praktyka ostatnich lat zdecydowanie temu przeczy, a walory instalacji wykonanej z tworzywa sztucznego przemawiają same za siebie. Pierwszą i podstawową jego zaletą jest odporność na korozję oraz stosunkowo atrakcyjna cena (w porównaniu do rur miedzianych). Dodatkowym atutem rur z tworzywa sztucznego jest śliska powierzchnia wewnątrz rury, która przeciwdziała odkładaniu się osadu i zanieczyszczeń prowadzących do niedrożności instalacji. Przewaga instalacji plastikowej widoczna jest również na etapie montażu. Ponieważ wykonana jest z lekkiego materiału, do jej mocowania często wystarczy pojedynczy hak. W przypadku rur metalowych konieczne jest wielopunktowe zakotwiczenia oraz usztywnienia. Instalacja z rur plastikowych, dzięki termicznemu łączeniu elementów, nie wymaga uszczelnienia.
W przypadku instalacji wykonanej z tworzywa szczególną uwagę należy zwrócić na szczegóły. Najważniejszym elementem prac związanych z instalacjami z tworzywa sztucznego jest łączenie elementów. Dlatego też do wykonania tej czynności niezbędny jest odpowiedni sprzęt. Zgrzewarka, obcinak, ostry nóż, miara, ołówek – to narzędzia, które będą niezbędne przy wykonywaniu prac instalatorskich. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje zgrzewarka.

{jumi [plugins/content/jumi/porady.html]}

Dobór narzędzi – podstawa dobrej pracy

Wybór zgrzewarki powinien uwzględniać średnicę elementów, które będą tworzyły instalację. Na tej podstawie możliwy jest odpowiedni dobór mocy narzędzia. W ofercie rynkowej urządzeń do łączenia tworzyw termoutwardzalnych największą popularnością cieszą się modele o mocy 650 W, 900 W i 1200 W. Każdy z nich pozwala na pracę z elementami o odpowiednich średnicach – kolejno: 20-40 mm, 20-63 mm oraz do 110 mm. Przed dokonaniem wyboru zgrzewarki warto również zwrócić uwagę czy posiada ona wygodny w obsłudze stojak. Bardzo ważnym elementem są również tuleje grzewcze oraz materiał, z jakiego zostały wykonane. W przypadku renomowanych producentów, takich jak np. NEO powierzchnię tulei pokrywa się powłoką PTFE. Dzięki temu elementy łączone nie przywierają do rozgrzanego narzędzia, co umożliwia wydajną i bezproblemową pracę. Temperatura robocza powinna wynosić dokładnie 260°C, a precyzyjne osiąganie tego pułapu to również domena profesjonalnych narzędzi. O tym, że zgrzewarka osiągnęła temperaturę odpowiednią do pracy poinformują nas w ich przypadku zapalone diody.

Najlepszym narzędziem do przycinania rur o mniejszych średnicach są specjalistyczne obcinaki

Poza zgrzewarkami niezbędne będą także narzędzia służące do obcinania rur – używając sprzętu, który nie jest do tego przeznaczony można w łatwy sposób zniszczyć rurę. Ich stan i jakość skontrolujemy wykonując próbne cięcia na kawałku plastikowej rurki. Na linii cięcia nie może dojść do wgniecenia jej zewnętrznej linii. Wpływałoby to negatywnie na jakość łączenia poszczególnych elementów i zagrażało jego trwałości. W przypadku gdyby narzędzie nie spełniało tych warunków, należy je bezwzględnie wymienić. Aby tego uniknąć (lub robić to jak najrzadziej) zaleca się używanie profesjonalnych obcinaków do rur renomowanych marek. Konstrukcja obcinaka zapobiega bowiem jakimkolwiek odkształceniom, zaś praca nim jest prosta i nie wymaga wysiłku.

Przygotowanie narzędzi i materiału

Sam proces zgrzewania nie jest trudny jednak wymaga ze strony wykonującego wprawy oraz dużej dbałości o detale. Przede wszystkim należy odmierzyć i odciąć potrzebny kawałek rury. Przyciętą rurę należy oczyścić i ogradować. Można to zrobić ostrym nożem lub kalibratorem. Fazowanie pozwala zmniejszyć efekt nawarstwiania się zbyt dużej ilości nagrzanego materiału podczas wsuwania jednego elementu w drugi. Jest to szczególnie ważne przy elementach, których średnica przekracza 40 mm. Należy również sprawdzić funkcjonalność zaworów i dopasowanie kształtek (robimy to wsuwając kształtki na chłodną tuleję grzewczą). W przypadku występowania luzu element należy bezwzględnie odrzucić.
Przed przystąpieniem do pracy ze zgrzewarką należy dobrać odpowiedni rozmiar tulei grzewczej, z której będziemy korzystali przy wykonywaniu instalacji (podczas montażu należy uważać aby nie przykręcać tulei zbyt mocno, gdyż po rozgrzaniu może uszkodzić gwint śruby mocującej). Po jej zamocowaniu podłączamy zgrzewarkę do prądu i czekamy, aż osiągnie odpowiednią temperaturę (260°C). W przypadku, gdyby na urządzeniu widoczne były pozostałości po poprzedniej pracy oczyszczamy je używając szmatki z naturalnego (nie syntetycznego) materiału. Czynimy to w czasie, gdy urządzenie jest rozgrzane, uważając jednocześnie, aby nie dotknąć bezpośrednio rozgrzanych elementów oraz nie uszkodzić ochronnej powłoki PTFE, jaką pokryte są tuleje.

Zgrzewanie

Właściwe zgrzewanie rozpoczynamy od wsunięcia na nagrzaną tuleję kształtki (ma ona ściankę grubszą i rozgrzewa się dłużej). Następnie na trzpień nasadzamy rurę. Oba elementy kontrolujemy pod kątem luzu. Jeśli element ciężko wchodzi na tuleję, można delikatnie nim poruszać (maksymalnie odchylając o 10°), aż do wsunięcia. Po upływie wymaganego czasu rozgrzewania należy zdjąć elementy ze zgrzewarki i połączyć ze sobą poprzez powolne, osiowe wsunięcie rury do gniazda kształtki na żądaną głębokość. Po wykonaniu tej czynności należy skontrolować łączenie i przez ok. 20-30 sekund stabilizować do momentu częściowego wychłodzenia. W ten sposób zachowamy jego liniowość oraz unikniemy wypchnięcia rury z kształtki, spowodowanego zwiększonym napięciem powierzchniowym materiału.

Profesjonalna tuleja grzewcza pokryta powłoką PTFE zapobiega przywieraniu elementów instalacji do narzędzia

W procesie zgrzewania duże znaczenie ma również czas nagrzewania. Jest on mierzony od momentu, gdy oba elementy są całkowicie nasunięte na tuleje grzewcze. Ilość potrzebnego czasu zależy od średnicy rozgrzewanych elementów. W zależności od niej dysponujemy również zróżnicowanym, maksymalnym czasem manipulacji – tj. czasem w którym jesteśmy w stanie trwale połączyć elementy, mierzonym od wyciągnięcia elementów ze zgrzewarki do momentu ich osadzenia. W przypadku jego przekroczenia ochłodzony materiał traci swoje właściwości i zgrzew będzie nietrwały (tzw. zimny zgrzew). Aby tego uniknąć w tabelach 1 i 2 przedstawiamy czasy rozgrzewania oraz manipulacji. Wykonany rurociąg możemy napełnić wodą najwcześniej po godzinie od chwili wykonania ostatniego łączenia.
Łatwość montażu, koszt oraz dostępność narzędzi przemawiają na korzyść instalacji z tworzywa sztucznego. Można je stosować zarówno do zimnej, jak i ciepłej wody, a dzięki specjalnej budowie są one bardzo wytrzymałe na ciśnienie wewnętrzne – nie ma więc zagrożenia, że rura pęknie przy jego skokach. I choć ze względów estetycznych nie zastosujemy ich np. w przypadku restauracji z odkrytą, rustykalną instalacją, to świetnie spełnią swoją rolę w budownictwie mieszkaniowym. Co zaś najważniejsze: nie powodują komplikacji – zarówno podczas prac instalatorskich jak i podczas użytkowania.

Marcin Jellinek